Những bậc tu hành đã chứng được Vô sanh pháp nhẫn (tức là chứng được thật tánh bất sanh bất diệt của muôn pháp), thì đối với Tịnh độ trong mười phương, đều có thể tùy theo ý muốn của mình mà được vãng sanh. Còn những kẻ phàm phu hoặc nhờ nguyện lực của mình, hay nhờ oai thần của Phật gia bị, mà được sanh về Tịnh độ, thì đều thuộc về hạng “Đới nghiệp vãng sanh” (nghĩa là nhờ ở nguyện lực của Phật mà được sanh về Tịnh độ, nhưng chưa trừ sạch hoặc nghiệp; nên gọi là Đới nghiệp vãng sanh). Hai cảnh giới này tuy có cao thấp không đồng nhau nhưng chỗ siêu việt cảnh giới Ta-bà thì vẫn chung một mục đích.
Những tiên triệu (điềm báo trước) khi lâm chung, có thể tùy theo mỗi người mà cảm thấy có khác nhau, nhưng không ngoài một điểm chung là thấy Tịnh cảnh hiện ra trước mắt. Hạng thù thắng thì thấy có Y báo, Chánh báo trang nghiêm mỹ lệ. Hạng thấp hơn thì chỉ thấy có Phật và Bồ-tát. Hạng kém hơn nữa, thì chỉ thấy có hoa sen. Nhưng những tiên triệu ấy, đều không dính dấp gì với mọi người chung quanh, nên họ không thể trông thấy được. Nếu nói đến những tiên triệu mà mọi người chung quanh cũng được cảm thấy; thì từ những chứng tích vãng sanh của các bậc Thánh hiền xưa nay, ta có thể khảo cứu mà chia ra làm 10 thứ thoại ứng như sau:
1- Nhất tâm bất loạn – Tâm niệm được chăm chú vào một cảnh, không bị bối rối.
2- Biết trước thời chết đã đến.
3- Tịnh niệm không mất, tức là tâm niệm chỉ ưa cõi Tịnh độ và quyết chí bỏ cõi Ta-bà.
4- Biết trước mà lo tắm rửa và thay áo quần.
5- Tự mình hay niệm Phật hoặc niệm có tiếng hay niệm thầm.
6- Ngồi ngay thẳng và xếp tay mà chết.
7- Có mùi thơm lạ khắp nhà.
8- Có hào quang sáng soi vào thân thể.
9- Nhạc trời trỗi giữa hư không.
10- Tự nói ra một bài kệ để khuyên đồ chúng (đệ tử).
Trong khi thần thức rời bỏ thân này, thì không phải đồng thời toàn thân đều lạnh. có khi ở trên thân lạnh trước, rồi dần dần lạnh xuống, có khi ở dưới thân lạnh trước, rồi dần dần lạnh lên. Như có bài kệ đã nói: “Ai Nghiệp lành, dưới lạnh trước; còn ai Nghiệp dữ, trên lạnh trước”. Tim còn lưu chút hơi ấm rất lâu, các chỗ khác hơi ấm dần dần hết. Người được xuất thế thì trên trán lạnh rốt sau. Kẻ sanh lên Trời, thì nơi mặt lạnh rốt sau. Người sanh vào cõi Người thì nơi rốn lạnh rốt sau. Kẻ sanh vào Ngạ-quỷ thì hai bên bụng lạnh rốt sau. Người sanh vào loài Bàng-sinh (Súc-sanh) thì đầu gối lạnh rốt sau (bàng sinh: những loài thân thể nằm ngang như: trâu, bò v.v…). Kẻ sanh vào Địa-ngục thì dưới chân lạnh rốt sau.
Sở dĩ tiên triệu của các loài có khác nhau, là vì nghiệp nhân lành, dữ của chúng sanh gây ra từ trước mà cảm được. Đến khi lâm chung, thì các nghiệp nhân ấy sôi nổi trong tâm thức. Nghiệp nào mạnh, thì sẽ lôi vào cảnh giới khác tương đương với nghiệp ấy để thọ báo. Như nghiệp lành mạnh, thì sẽ hiện ra cảnh giới sung sướng; Nghiệp dữ mạnh thì hiện ra cảnh giới khổ sở.
Cảnh giới sung sướng là tiên triệu sanh lên cõi Trời; cảnh giới khổ sở là điềm báo trước sẽ sanh vào ác thú.
Nếu muốn tìm hiểu hai thứ cảnh giới Khổ và Vui đó sẽ lôi ta đi đến đâu, thì nương vào Kinh Thủ Hộ Quốc Giới Chủ mà nhận xét, những điều quan yếu của nó ta thấy như sau:
A – Nếu nghiệp duyên sẽ lôi cuốn vào Địa ngục, thì sẽ thấy có 15 thứ điềm dữ tiên triệu:
1- Gặp phải con cái và bà con đều nhìn kẻ chết bằng cặp mắt hung dữ, ghét bỏ.
2- Người sắp chết đó đưa hai tay lên mà rờ mò giữa hư không.
3- Thiện hữu dầu có chỉ bảo, họ cũng không chịu tùy thuận.
4- Kẻ sắp chết kêu gào than khóc.
5- Đi ra đại tiện và tiểu tiện mà vẫn không hay biết gì.
6- Nhắm nghiền đôi mắt.
7- Thường hay che úp mặt mày.
8- Nằm nghiêng mà ăn uống.
9- Mình mẩy, miệng mồm đều hôi hám.
10- Gót chân, đầu gối luôn luôn run rẩy.
11- Sống mũi xiên xẹo.
12- Mắt bên trái hay động đậy, ta gọi là máy mắt.
13- Hai con mắt đỏ ngầu.
14- Úp mặt mà nằm.
15- Thân hình co rút và tay bên trái chằm xuống đất.
B – Nếu ai bị nghiệp lôi vào loài Ngạ quỉ, thì có 8 thứ điềm dữ tiên triệu:
1- Ưa liếm môi miếng.
2- Thân nóng như lửa.
3- Thường lo đói khát và hay nói đến việc ăn uống.
4- Mắt thường hay trương lên mà không nhắm.
5- Hai mắt khô khan như mắt chim gỗ.
6- Không đi đại tiện nhưng tiểu tiện thì nhiều.
7- Đầu gối bên phải lạnh trước.
8- Tay bên phải thường nắm lại, đó là biểu hiện ôm lòng bỏn xẻn.
C – Nếu người chết bị nghiệp lôi vào loài bàng sinh, thì thấy có 5 thứ điềm dữ tiên triệu:
1- Yêu mến vợ con, đắm đuối không bỏ.
2- Ngón tay và ngón chân đều co quắp.
3- Khắp trong thân mình đều toát ra mồ hôi.
4- Tiếng nói ra khò khè.
5- Miệng thường ngậm đồ ăn.
D – Nếu ai được sanh vào Nhân đạo thì có 10 thứ điềm lành tiên triệu:
1- Đến khi chết hay khởi niệm lành, tức là lòng dịu dàng, lòng phúc đức, lòng vui vẻ, lòng vô tư.
2- Thân không đau khổ.
3- Ít sự nói phô, chăm lòng nhớ nghĩ cha mẹ.
4- Con trai, con gái đều đem lòng thương mến và gần gũi, coi như việc thường, không ưa không ghét. Tai thường muốn nghe tên họ của anh em, chị em, và bầu bạn.
5- Đối với việc lành hay việc dữ, lòng họ không lầm loạn.
6- Tâm tính chính trực, không ưa dua nịnh.
8- Thấy bà con chăm sóc trông nom sanh lòng vui mừng.
9- Di chúc việc nhà, có cất đặt của cải ở đâu thì mách bảo.
10- Sanh lòng chánh tín, thỉnh Phật, Pháp, và Tăng đến, để đối diện quy y.
E – Nếu nghiệp duyên sẽ đưa lên Thiên đạo, thì cũng có 10 thứ điềm tốt tiên triệu:
1- Khởi lòng thương mến.
2- Phát khởi thiện tâm.
3- Lòng thường vui vẻ.
4- Chánh niệm được rõ ràng.
5- Không có những điều hôi hám.
6- Sống mũi không xiên xẹo.
7- Lòng không có giận dữ.
8- Đối với của cải, vợ con, bà con, lòng không lưu luyến.
9- Mắt được trong sáng.
10- Ngửa mặt lên mỉm cười mà nghĩ tưởng Thiên cung đến rước mình.
Như trong Kinh đã nói rõ: “Nếu ai sắp sanh vào loài người”, thì có trạng thái thế này: Đưa tay ra giữa hư không mà bắt nắm hoặc để kháng cự vật gì chướng ngại. Nếu ta đem so sánh với tướng trạng kẻ thọ sanh vào Địa-ngục, thì họ cũng đưa tay lên mà rờ mò giữa hư không. Như vậy ta thấy hai triệu chứng ấy vẫn là rất giống nhau. Lại có người đến khi chết thì tâm hồn thành vô ký (không hiểu lành dữ là thế nào), thì tình hình khổ vui không thể thấy được. Hạng này vẫn là số đông, nếu muốn dự đoán hạng ấy sẽ sanh vào chỗ nào, thì ta phải đợi đến khi họ bỏ hơi ấm trong thân họ mới có thể quyết đoán được.